Uyarlamalı şanzıman kumandası

Uyarlamalı şanzıman kumandası, vites seçimini sürücünün sürüş şekline ve aktüel sürüş durumuna göre uyarlar. Uyarlamalı şanzıman kumandasının kullanılması ile ilgili temel gerekçeler:

• Normal sürüş durumunda yakıt tasarrufu
  
• Vites değiştirme sıklığının azaltılması
  
• Kaygan zeminde sürüş emniyetinin artırılması
  
• Gerekli sürücü müdahalelerinin azaltılması
  

Kontrol ünitesi, vites büyültme ve vites küçültme için vites değiştirme sinyallerini, şanzıman vites kontrol ünitesine (manyetik valf, basınç ayarlayıcı) verir. Bunun yanında konforu ve emniyet kontrolünü de dikkate alarak konvertör aktarma debriyajının devreye girmesine karar verir. Bir hesaplama programında bunun için, motor devir sayısı, aktarma devir sayısı, türbin devir sayısı, püskürtme sinyali, boğaz kelebeği- (gaz pedalı-) konumu, Kick-Down şalteri, sürüş programı, vites kolu konumu ve yağ karteri sıcaklığı gibi giriş değerleri işlenir.

Açıklama

Kontrol ünitesinin montaj alanı motor bölümündeki E-Box'dır.

Sürücü tipinin değerlendirilmesi

İzleyen bölümde, sürücünün klasifikasyonunu sağlayacak etki faktörleri tanımlanmaktadır. Sürücü tipinin değerlendirme sonuçları, vites programının seçilmesini etkileyecektir.

Harekete geçişin değerlendirilmesi

Harekete geçme sırasındaki davranış (zorbaca veya daha ziyade sakin) vites programının seçimini etkiler.

Kick-Fast-Değerlendirmesi

Sakin vites değiştirme ve tüketimi dikkate alan bir seyir programından, gaz pedalına hızlı bir basışla (Kick-Fast) otomatik olarak sportif ve sürüş performansını dikkate alan bir vites programı çağırılabilir. Bu da genel olarak vitesin küçültülmesine neden olur.

Sürüş durumunun değerlendirilmesi

Sabit gaz pedal konumu ile seyir sırasında, kısa süre içerisinde tüketimi dikkate alan bir vites programı seçilir ve vites büyütülür.

Kick-Down-Değerlendirilmesi

"Kick-Down" vasıtası ile derhal sportif vites programı çağırılır. Kick-Down'ın sonuçlanmasından sonra vites seçimi bir süre daha sportif yönde etkilenir.

Fren değerlendirmesi

Freni olağan üstü sertlikte kullanmak sportif vites programına geçişe ve bu nedenle de erken aşamada vitesin küçültülmesine neden olur.

Vites programının seçimi

Sürücü tipi değerlendirmesinin yanı sıra, dört vites programından birini seçebilmek için daha başka fonksiyonlar da mevcuttur. Bu programlar, çok konforludan, çok sportife kadar sınıflandırılmışlardır.

Program seçme tuşu

Bu yolla sürücünün seyir programına manüel olarak müdahalesi mümkündür. S-Programının (Sportif) seçilmesi, doğrudan ve yalnızca en sportif vites programını devreye sokar. Bu durum, uyarlama fonksiyonlarının tekrar aktifleştirilmesini sağlayan A programının (uyarlamalı) seçilmesi ile tekrar terkedilir. Aracın her yeni startında daima A programı seçilir.

Dağa tırmanış/Römork algılama

Aşırı yokuşlu yollarda veya aşırı yükle seyredilirken, sürüş verimliliğine hedefleyen bir vites programı çağırılır. Bu yolla oynak vites değiştirme önlenir.

Kış algılama

Tahrik tekerlekleri düşük ivmelenmede dahi patinaj yapmaya başladığında, kış vites programı çağırılır. Bu arada 2. viteste harekete geçilir ve erken aşamada büyük viteslere takılır. Bu seyir durumunun değerlendirilmesi anti blokaj sisteminin (ABS) sezicileri üzerinden gerçekleşir. Ön ve arka tekerleklerin farklı tekerlek devir sayıları vasıtası ile kış durumu algılanır. Saniyeler süren bir süreçte ve yüksek tahrik momentinde tutucu yol yüzeyi algılandığında kış programı otomatikman terkedilir.

Yukarıda belirtilen vites programı seçme kriterlerine göre otomatik vites seçimine ilaveten dört özel fonksiyon, özel seyir durumlarının algılanmasını sağlarlar.

Yokuş aşağı iniş

Gaza basmadan yokuş aşağı inişte büyük vitesler önlenir. Sürücü fren pedalına bastığında, destekleme amacıyla vites bir kademe küçültülür. Bu yolla duruma göre motorun frenleme etkisinden daha iyi yararlanılabilir.

Fast-Off-Algılama

Gaz pedalının hızla geri çekilmesi sırasında vites büyütme önlenir. Böylece bu tür seyir durumlarında (gaz pedalından fren pedalına hızlı geçişler) motorun fren etkisinden daha iyi yararlanılır. Sportif sürüş türünde bu fonksiyon, sık vites değiştirmeyi önemli ölçüde azaltır.

Dur (Stop) ve Kalk (Go) Algılama

Bu sürüş durumunda 1. vitese geri almaya gerek kalmamaktadır. Araç otomatik olarak 2. viteste hareket geçer. Bu da seyir konforunu artırır, yakıt tüketimini azaltır ve duruş sırasında çok yavaş hareket etme eğilimini azaltır. Pedala daha kuvvetlice basılarak, tüm güç potansiyelinin kullanılabilmesi için küçük vitese takılır.

AGS-Bağlantı noktaları

AGS Girişleri

AGS kontrol ünitesi izleyen ünite parçalarından ve çeşitli bağlantı noktaları üzerinden bilgi alır:

AGS-Çıkışları

AGS kontrol ünitesinin çıkışları üzerinden izleyen parçalara bilgi aktarılır:

Tempomat-Bağlantı noktası

Hız düzenleme sisteminin (GR) talebi üzerine, AGS kontrol ünitesinde, düzenlenmiş seyir için özel bir şanzıman programına geçiş yapılır. Bu şanzıman vites programı, böyle bir çalışma durumunda mevcut olan motor gücünün tamamının kullanılabilmesini sağlar. Buna rağmen, iki komşu vites kademesi arasındaki hızlı ve birbirini takip eden oynak vites değiştirmeler en aza indirgenmektedir. Çok ani vites işlemlerinin önlenebilmesi için bir süre geciktirme önlemi öngörülmüştür.

GR-Kontrol ünitesinden şanzıman kontrol ünitesine bilgi akışı seri bağlanmış bir bağlantı noktası vasıtası ile gerçekleşir. Tek telli hat üzerinden yaklaşık 25 Baud veri aktarılır.

Vites programı izleyen seyir durumlarını dikkate alır:

Gösterge Paneli bağlantı noktası

AGS kontrol ünitesinden gösterge paneli elektroniğine (IKE) bir seri data hattı bağlıdır. Şanzıman kontrol ünitesi, vites kolunun pozisyonunu, aktif olan programı (A daptiv veya S port) ve gerektiğinde "şanzıman acil programı" bildirimini, gösterge paneli elektroniğine göndermek için bu veri hattını kullanır.

Kick-Down-Şalteri

Kick-Down bağlantısı için gönderilen sinyali AGS kontrol ünitesi, şasiye giden bir hat ve şalter üzerinden alır. Şalterin ince ayarının, tam yük altında seyirin, yani % 100 gaz pedalı konumunun mümkün olabileceği ve gaz pedalına basmaya devam edildiğinde Kick-Down bağlantısının gerçekleşebileceği gibi yapılmalıdır.

Vites kolu şalteri

AGS kontrol ünitesi vites kolunu, şanzıman üzerindeki bir şalter vasıtası ile algılar. Bu şalter, o andaki vites pozisyonunu bir koda çevirir. Bu vites kolu kodu, dört hat üzerinden (L1-L4) AGS kontrol ünitesine aktarılır.

CAN Bus

CAN Bus (Kontrol Sahası Ağı) bütün bağlı istasyonların eşitçe adlandırıldığı seri bağlı bir bustur, yani her kontrol ünitesi gönderme yapabildiği gibi alma da yapabilir. Diğer bir deyişle bağlı kontrol üniteleri hatlar yardımıyla haberleşebilir ve bilgi değişimleri yapabilir.

Bus sistemi, Network lineer yapısı sayesinde, bir kontrol ünitesinin birinin devreden çıkması halinde de, diğer bütün kumanda aletleri için hizmete devam eder. Bağlantı, kaplamayla (CAN-S) girişim korumalı olan iki bilgi hattı (CAN-L ve CAN-H) içermektedir.

Şu an bu sistemle AGS, ACS/DSC (yalnız M62) kontrol üniteleri ve dijital motor elektroniği (DME) birbirlerine bağlanmıştır. Diğer kontrol ünitelerinin de bağlanması sağlanacaktır. İzleyen sinyallerin alışverişi AGS, ASC/DSC ve DME kontrol üniteleri arasında CAN-BUS üzerinden gerçekleşir:

• Gaz pedalı konumu
  
• Yük sinyali
  
• Motor devri
  
• Sürüş programı
  
• Vites
  
• Motor müdahalesi
  
• Tekerlek devir sayıları (yalnız M62)
  

Bağlı kontrol ünitelerinin hepsinin aynı CAN konumuna sahip olması gereklidir. CAN durumu (konumu) kontrolü, diyagnoz arabirimi üzerinden mümkündür. CAN-Bus'a bağlı ilgili her kontrol ünitesinin tanım tarafında CAN durumu (Bus endeksi) verilmektedir (bildirilmektedir).

Şanzıman yağı sıcaklığı sezicisi

Şanzıman karteri sıcaklığı, sıcaklığa bağımlı ve şanzıman kablo grubuna lehimlenmiş bir direnç tarafından tespit edilir. Şanzıman yağı sıcaklığına bağımlılık vasıtasıyla, diğerlerinin yanı sıra konvertör kavramasına kumanda edilir.

Tekerlek devir sayıları

ASC/ABS Kontrol ünitesi ABS sezicilerinden tekerlek devir sayılarının hazırlanmış dört tekerlek sinyalini gönderir. AGS kontrol ünitesi tarafından alınan devir sayısı bilgisi frekans tarafından belirlenir. Değerlendirme, virajlı güzergahın ve kışın algılanmasına olanak verir.

Seyir programları

E38'de program şalteri vasıtası ile iki seyir programı seçilebilir.

Uyarlamalı vites değiştirme karakteristiği kumandası

Römorklu çalışma veya dağa tırmanma sırasında aracın değişime uğrayan ivmelenme özellikleri, kontrol ünitesi tarafından değerlendirilir. Kontrol ünitesi, oynak vites değişmelerini önlemek üzere, buna uygun vites programını seçer (uyarlar).

Konvertör köprüleme kumanda sistemi

Konvertör köprüleme kavrama işleminin devreye sokulması, gaz pedalı konumu, şanzıman çıkş tahriki devir sayısı, seyir programı, şanzıman yağı sıcaklığı ile takılı olan vitese (yalnızca 4. ve 5. viteslerde) bağımlı olarak gerçekleşir.

Uyarlamalı basınç kumanda

Uyarlamalı basınç kumanda, aracın çalışma süresince vites kalitesini iyileştirmeye yarar. Büyük vitese takılı durumda iletim süreleri ölçülür ve bir nominal değer aralığı ile karşılaştırılır. Sapmalar ortalama olarak hesaplanarak hafızaya kaydedilirler. Programlanmış bir sınır değeri aşılır aşılmaz, basınç 0,1 barlık adımlarla yükseltilir veya düşürülür. Böylece motordaki sapmalar (dağılmalar) düzeltilir, balata yüzeyindeki farklar eşitlenir ve yüksekliklere uyum sağlanması gerçekleştirilir.

Kademeli çalışma

Kademeli çalışma ile otomatik şanzımanın tüm vitesleri elle değiştirilebilir. Sürücü isteği, AGS kontrol ünitesinde bulunan manüel vites geçidindeki üç şalter üzerinden (şasiye) aktarılır: Vites otomatik geçitten manüel geçide doğru hareket ettirilirse, "manüel vites geçidi" şalteri kapanır. Vites öne veya arkaya itildiğinde, ayrıca "Dokunmatik-yukarı" veya "Dokunmatik-aşağı" kontağı kapanır.

Not

Yeni bir kontrol ünitesinin montajından sonra, terminal 15 bağlıyken vites kolu, kontrol ünitesinin takılmış olan kademeli vitesi tanıyabilmesi için, bir kez "vites küçültme veya vites büyütme" konumuna getirilmelidir.

P/N kilidi (Japon ve US modellerinde 09/96 ye kadar, 09/96'dan sonra tüm ülkeler için Shift-Lock)

"P" veya "N" pozisyonlarının terkedilmesine ancak sinyallerin değerlendirilmesi koşulu ile izin verilir:

• Frenler (Fren lambası şalteri veya fren lambası test şalteri)
  
• Hız
  
• Motor devri
  
• Zaman
  

Motor çalışırken ve araç dururken fren lambası sinyali algılanmadığı anda vites kolu kilitlenir. Gereken durumlarda (örneğin kış aylarında) "serbestçe salınmasını sağlayabilmek için yak. 0,5 saniyelik zaman geciktirme bağlantısı kullanılır. Fren lambası şalteri 12 Volta karşı kapatıcı ve fren lambası test şalteri de şasiye karşı kapatıcı olarak tasarlanmışlardır. Vites kolunun kilitlenmesi, vites kolu şalteri üzerindeki bir kaldırma mıknatısı vasıtası ile gerçekleşir.

Emniyet fonksiyonları

Anlaşılabilirlik kontrolleri ve hat bağlantılarının kısa devre ve kesinti açısından kontrolü vasıtası ile kontrol ünitesi arızayı algılar ve hafızaya kaydeder. Manüel gerçekleştirilen vites küçültmeler, çok yüksek hızlarda uygulanmaz. Yaklaşık 8 km/h üzerindeki bir hızda geri vites kilidi, geri vitesin hidrolik olarak devreye girmesini engeller.

Şanzıman kumanda işlemlerinde veya hata tanımada ortaya çıkan ve kritik seyir durumlarına neden olabilecek arızalarda (örneğin: izin verilmeyen geri vitese takma durumu) mekanik acil program devreye sokulur, yani şanzıman kontrol ünitesi kapatılır ve arıza göstergesi devreye sokulur. Her yeni startta tüm emniyet donanımı otomatik olarak teste tabi tutulur.

Araç acil programda ancak kısıtlı bir biçimde sürülebilir (4. vites). Ortaya çıkan arızaya bağımlı olmaksızın çeşitli yedek programlar mevcuttur.