Seyir kontrolü 2 (GR 2) sistemi özerk hız kontrolü (GR 1)'nün geliştirilmişidir. Elektronik motor yönetimi (EML) ve dijital dizel elektroniği (DDE) ile donanımlı araçlar hariç tutulmak üzere E38 modellerinde ve ardı serilerinde kullanılır.
Seyir kontrolü 30 km/h üzeri hızlar için arazi tipine bakmadan sabit sürüş hızı sağlar. İlave fonksiyonlar, kaydedilmiş olan hız değerinde sürüşü mümkün kıldığı kadar uygun hız arttırımı ve azaltımında da kolaylıklar sunar.
Seyir kontrolü sistemi; çalıştırma ünitesi, kontrol elektroniği ve elektrik motoru tahrikli aktüatör içerir.
Seyir kontrolü için gerekli kontrol ve çalıştırma sinyalleri kontrol elektroniğine temin edilir. Gaz kelebeği pozisyonu, kontrollü sabit sürüş sırasında gereken ayarlı hız değerine veya kontrollü sürüş sırasındaki sürüş hızını değiştirmeye ayarlama amacıyla, elektrik motoru tahrikli aktüatör ile düzeltilir. Aktüatör elektronik kontrol sistemi tarafından kontrol edilir. Elektronik kontrol sistemine olan aktüatör pozisyonu geri beslemesi, gaz kelebeği pozisyon ayarı için kontrol devresini keser.
Sürüş kontrol edilmezken, gaz kelebeği direkt olarak gaz pedalı tarafından kontrol edilir. Gaz pedalının daima gaz kelebeği açma yönünde önceliği vardır (seyir kontrolü devrede olduğu zaman da). Seyir kontrolü ile sürüş bir çok değişik kapama koşulları ile, ör. fren pedalına veya debriyaj pedalına basma ile, duraksatılır.
Not
Seyir kontrolü GR 2 direkt olarak bir diyagnoz bağlantısına irtibatlıdır. Diyagnoz işlemi sırasında arıza durumlarında, diyagnoz soketi ile seyir kontrolü konrol ünitesi arasındaki diyagnoz bağlantısı kontrol edilmelidir.
Araç tipine, araç donanım seviyesine ve ülkeye özgü seçeneğe bağlı kalarak, seyir kontrolü ya direksiyon simidinde (çok fonksiyonlu direksiyon simidi, MFL) entegre edilmiş bir çalıştırma ünitesi vasıtasıyla veya direksiyon kolonu şalteri ile çalıştırılır. Direksiyon kolonu şalteri ile çalıştırma ana şalter ile veya ana şalter olmaksızın olabilir. İleri bir farklılaştırma, takılan şanzıman tipi (düz veya otomatik şanzıman) ile fren lambası şalteri (elektronik veya mekanik) arasında yapılmıştır.
Seçenekler |
Fonksiyon özellikleri |
|---|---|
1 |
MFL çalıştırma ünitesi, ana şalter, düz şanzıman, elektronik lamba şalteri |
2 |
MFL çalıştırma ünitesi, ana şalter, otomatik şanzıman, elektronik lamba şalteri |
3 |
Direksiyon kolonu şalteri, ana şalter, düz şanzıman, elektronik fren lambası şalteri |
4 |
Direksiyon kolonu şalteri, ana şalter, otomatik şanzıman, elektronik fren lambası şalteri |
5 |
Direksiyon kolonu şalteri, ana şalter, düz şanzıman, elektronik fren lambası şalteri |
6 |
Direksiyon kolonu şalteri, ana şalter, otomatik şanzıman, mekanik fren lambası şalteri |
7 |
Direksiyon kolonu şalteri, düz şanzıman, mekanik fren lambası şalteri |
8 |
Direksiyon kolonu şalteri, otomatik şanzıman, mekanik fren lambası şalteri |
Seyir kontrolü (Tempomat) kontrol ünitesi, çeşitli araç tiplerine, araç donanım seviyesine ve ülkeye özgü fonksiyon karakterlerine kodlama aracılığıyla adapte edilir.
Teslimatta, kontrol üniteleri ana kodlama fonksiyonu özelliği gösterir böylece seyir kontrolü (Tempomat) fonksiyonu tevzi edilir. Uygun kontrol karakteristiklerine göre hafif bir bozulma o zaman beklenebilir. Güvenliği tehlikeye sokan sürüş durumları herhangi bir tipin yanlış kodlanmasından doğabilir.
Aşağıdaki bilgi kodlama verisi kapsamında bulunur:
Tanımlama |
Değerler |
İşaretler |
|---|---|---|
Silindir sayıları |
4, 6, 8 |
Motor silindir sayıları |
Şanzıman tipi |
0 veya 1 |
0 = otomatik şanzıman, 1 = düz şanzıman |
K sayısı |
3433 - 6866 |
Sürüş hızı çevrilme faktörü |
Maksimum seyir kontrolü (Tempomat) hızı |
30 -250 km/h |
Kontrollü sürüş maksimum hızı |
Tip seçimi |
0 - 13 |
İmleç, ilgili araç tipine uygun kontrol verileri kayıtları içeren 14 tablonun birine ayarlı |
Seyir kontrolü (Tempomat) GR 2 pek çok çalıştırma elemanı aracılığıyla çalıştırılır:
Ana şalter basmalı bir düğme olarak dizayn edilmiştir. Kontak kilidini 1 veya 2 pozisyonuna çevirmeden sonra, seyir kontrolü (Tempomat), ana şaltere basmayla çalıştırılmaya hazır hale ayarlanmıştır. Standby modu, seyir kontrolünü devreye almadan önce yapılması gereken hazırlama sistemi fonksiyonudur. Kontrollerin birinin istem dışı çalışması ile seyir kontrolünün devreye alınması engellenmek istenmiştir.
Tempomat standby, gösterge tablosundaki bir led tarafından gösterilir.
Standbyı takiben ve bütün devreye alma koşulları tamamlandıktan sonra, seyir kontrolü "hızlanma" düğmesine basma ile devreye alınabilir.
Tempomat standby modu ana şaltere tekrar bir defa daha basma ile iptal edilir. Seyir kontrolü (Tempomat) çalışması o zaman mümkün değildir. Seyir kontrolü (Tempomat) standbyı ilgili araç durumuna bakılmaksızın herhangi bir zaman iptal edilebilir. Aynı şekilde, kontak kilidi 0 pozisyonuna alındığında veya seyir kontrolü (Tempomat) kontrol ünitesi bir sistem hatası tespit ettiğinde uygulanır.
Seyir kontrolü (Tempomat), direksiyon simidindeki "hızlanma" düğmesine basma ile devreye alınır. Düğme sürekli basılı tutulduğu zaman, hız ilave olarak konforlu bir hızlanma ilerlemesi ile arttırılır.
Seyir kontrolü sadece, ancak bütün devreye alma koşulları tamamlanırsa devreye alınır. Üç devreye alma koşulu:
Düğmenin bırakılmasından sonra, henüz ulaşılan hızın sabit sürüşü etkilenir.
Hız, kontrollü seyir kontrolünden (Tempomat) direksiyon simidindeki "yavaşlama" düğmesine basma ile azaltılır. Bu durumda, aracın yavaşlama kapasitesi etkilenir. Gaz kelebeği geçerli durumdan rölanti pozisyonuna geri getirilir. Bu, motor frenleme torku ile ve arazi şartları ile mümkün olan devamlı hız azalması ile sonuçlanır.
Bu işlem "yavaşlama" düğmesi basılı durduğu süre boyunca etkilidir. Bununla beraber, sürüş hızı ayarlanan minimum hızdan aşağı düşmesi mümkün değildir. Bu, bilhassa minimum hıza ulaşmayı mümkün kılar.
Düğmenin bırakılmasından sonra, henüz ulaşılan hızın sabit sürüşü etkilenir.
Yavaşlama fonksiyonu aşağıda olan devreden çıkarma koşulu tarafından yok edilir:
"Devam" düğmesine basma, seyir kontrolünü (Tempomat) devreye almayı ve özgün hızlanma ilerlemesi ile ve ardından gelen sabit sürüş hızı ile önceden kaydedilen bir hız değerine otomatik olarak yaklaşmayı mümkün kılar. Saklı bir hız değeri sadece kontrol edilmeyen sürüşten "devam" düğmesine basma ile yaklaşılabilir.
Her iki fonksiyon sadece kontrollü sabit sürüş esnasında yerine getirilir. İlgili düğme 0,5 saniyeden daha fazla sürede basılı tutulmamalıdır. Düğmeye daha uzun sürede basılırsa, normal fonksiyon "hızlanma" veya "yavaşlama" uygulanır.
Seyir kontrolü "KAPAMA" düğmesine basmayla düzgünce kesilir.
Rölanti pozisyonuna ulaşıldığında, bununla beraber en fazla 2 saniye geçmiştir, gaz kelebeği ile kontrol ünitesi arasındaki pozitif kilit, aktüatör kavramasının ayrılmasıyla iptal edilir. Aktüatör bu durumda ikinci bir sefer seyir kontrolü (Tempomat) devreye alınana kadar aynen kalır.
Çabuk kesme kolaylığı, kontrol ünitesi ile gaz kelebeği arasındaki pozitif kilidi, aktüatör kavramasını açma ile iptal eder Bu işlem 0,5 saniye içerisinde oluşur.
Güvenlik sebeplerinden dolayı, "ayar ünitesi kavraması açık" durumu tespit edilene kadar, ek olarak ayar motoru boğaz kelebeği yönünde akım ile beslenir.
Bu kesmen devreye sokulması şu şekilde gerçekleşir:
Otomatik araçlarda, kontrollü sabit sürüş, hızlanma ve yavaşlama işlemleri konforlu sürüş karakterleri temini için, şanzıman ile Tempomat kontrol üniteleri arasında bir irtibat sağlanmıştır.
Tempomat kontrol ünitesi gereklilikleri, kontrollü sürüş için özel bir şanzıman programı ihtiyacı duyar. Bu şanzıman programı komşu vites kademeleri arasında tekrarlanan vites geçişlerinin engellenmesini temin eder.
Şanzıman programı aşağıdaki sürüş durumlarını göz önüne alır:
Seyir durumu |
Şanzıman adaptasyonu |
|---|---|
Sabit seyir |
Konfor amaçlı, düşük hız seviyesi |
Yeniden başlama |
Konfor amaçlı, düşük hız seviyesi |
Hızlanma |
Maks. çekiş gücünün kullanılması |
Yavaşlama |
Optimum yavaşlama kapasitesi için yukarı vites kaymalarını engeller |
Tempomat kontrol ünitesi ile şanzıman kontrol ünitesi arasındaki bilgi alışverişi, tek kablolu bir bağlantı vasıtasıyla Tempomat kontrol ünitesinden şanzıman kontrol ünitesine doğru yer alır. Bilgi iletimi kontrol ünitesi besleme voltajı uygulandığında başlar. Tempomat ana şalterinin, bilgi iletiminin başlangıç ve bitişi üzerine hiçbir etkisi yoktur.
Eğer bir bilgi iletimi hatası oluşursa, şanzıman kontrolü için bu durum "seyir kontrolü pasif" durumuna denktir. Bir bilgi iletimi hatasından sonra doğru sinyaller tekrar alınıyorsa, bunlar tekrardan şanzıman kontrolü tarafından göz önüne alınır.
Kontrol ünitesi seyir kontrolü (Tempomat) çalışması süresince girdileri ve çıktıları kontrol eder. Sistem girişlerde ve çıkışlarda gerçeklenmesi zor bir durum oluştuğunda devreden çıkarılır.
Aşağıdaki durumlar sistemin kapanmasına sebebiyet verirler:
Minimum eşik hızı (vmin threshold), 30 km/h'dan daha düşük hızlarda kontrollü sürüş çalışmasının önünü alır.
Eğer, vmin 'i asmadan önce, bir seyir kontrolünün (tempomat) tamamlanmasından daha önceden bir sinyal tatbik edilmiş ise, seyir kontrolü (Tempomat) sistemi bu eşiğin aşılmasından sonra devreye alınmaz.
Bütün Tempomat fonksiyonları müsaade edilen hız aralığı içerisinde çalışmanın iptali sonrası tekrar açıktır.
Eğer hız kontrollü sürüş çalıştırmasından ağır sürüş koşullarına (ör. rampa) göre, vmin eşiğinden aşağı düşerse, hızlı kesme yerine getirilir.
Bir seyir kontrolü (Tempomat) fonksiyonu ancak, çalıştırma elemanı fonksiyonu başlatmadan önce dinlenme pozisyonunda ise yapılır.
Fonksiyon, tehlikeli durumlardan kaçınmak amacıyla eş zamanlı olarak birçok seyir kontrolü (Tempomat) fonksiyonlarını çağırarak belli bir önem dahilinde yerine getirilir.
Önem |
İşlevi |
|---|---|
Yüksek |
Fren lambası şalteri |
|
Debriyaj şalteri |
|
Şanzıman şalteri |
|
Tempomat KAPALI |
|
Yavaşlama |
|
Hızlanma |
Düşük |
Devam |
Aktüatör kavraması eğer olması gerekenden fazla itmeye (yokuş aşağı sürüş) veya gaz pedalına basmaya göre kontrollü sürüş hızı 8 km/h'dan daha fazla aşılırsa, bırakılır. Bu eşik bütün Tempomat koşullarında etkili olabilir. Kavrama bırakıldığında, seyir kontrolü (Tempomat) fonda devrede kalır. Aktüatör kavraması, hız eşik değerinin altına düştüğü zaman tekrar kavuşur.
Bu yüksek hız kesme kolaylığı seyir kontrolünü, ayarlı hız 30 saniyelik belli bir süre boyunca 16 km/h kadar aşıldığı zaman iptal eder.
Müsade edilen kontrollü maksimum hız sabit bir değere sınırlanmıştır. Bu sabit değer kodlama bilgisinde belirtilmiştir.
Hızlı kesme, eğer kontrollü maksimum hız gaz pedalına basmayla aşılırsa devreye alınır.
"Hızlanma" düğmesine basma ile kontrollü maksimum hıza ulaşılınca, hızlanma sonlanır ve hız sabit tutulur.
Seyir kontrolü (Tempomat) aracın gereksiz yere fazla yavaşlaması durumunda devreden çıkarılır. Bu durumda, aracın yavaşlaması hız sinyali yardımı ile belirlenir.
Güvenlik gerekçeleri ile, bu kesme fonksiyonu, fren pedalı vasıtasıyla kesme fonksiyonuna ilave olarak sağlanır.
Seyir kontrolü hızlı kesmesi, kontrollü sürüş sırasında "D" sürüş kademesinden "N" veya "P" kademesine vites kolunun geçirilmesinden sonra yer alır.
Seyir kontrolünün hızlı devreden çıkarılması, motor ile şanzıman arasındaki pozitif irtibatın olmaması durumuna göre (ör. debriyajı çalıştırmaksızın seyir kontrolü esnasında vitesin boşa kayması ile), motorun aşırı devirde olması durumunda yer alır.
Bu kesme işlemi için ölçü, sürüş hızında ilgili herhangi bir değişme olmaksızın motor devrinde açık bir değişme olmasıdır.
Aktüatör motoru sıfırlama süresi, bir devreden çıkarma fonksiyonu yer alır almaz izlenir. Maksimum sıfırlama süresi aşılırsa, arıza kod hafızasında bir arıza kodu kaydedilir ve seyir kontrolü (Tempomat), kontak kilidi kapatılıp tekrar açılmadan önce devreye alınamaz.
Hızlı kesme maksimum sıfırlama süresi: |
0,5 saniye |
Konfor kesme maksimum sıfırlama süresi: |
2 saniye |
Besleme voltajı uygulandıktan sonra, aktüatör kavramasına kontrol ünitesi çıktısı voltaj seviyesi sürekli izlenir. Kavrama voltajı seviyesi geri okunur ve kontrol ünitelerinde ayarlı durumlarla karşılaştırılır.
Eğer her iki durum uyum göstermezse, seyir kontrolü (Tempomat) devreye alınamaz veya, devreye alınmışsa, arıza kod hafızasında kayıtlı arıza kodu ile bağlantılı olarak hızlı devreden çıkarmayı başlatır.
Kayıtlı hız değeri, kontak kilidi 2 pozisyonuna çevrildiği zaman silinir.
"Toggle test", çok fonksiyonlu direksiyon simidinde (MFL) ve Tempomat kontrol ünitesinde (GR2) çalıştırma elemanları arasındaki sinyal iletiminin izlenmesi amacına hizmet eder. Bu amaçla, çalıştırma sinyali sürekli izlenen düzenli değişen bir test biti içerir. 1 saniye içerisinde bir değişim yer almazsa, hızlı devreden çıkarma, arıza kod hafızasındaki bir arıza kodu ile bağlantılı olarak tetiklenir.
Kontrol ünitesi besleme voltajı devreye alınması zamanından sonra, aktüatör potansiyometresi besleme voltajı da izlenir. Nominal değerden sapmalar durumunda, seyir kontrolüne müsaade edilmez veya hızlı devreden çıkarma arıza kod hafızasında kayıtlı bir arıza kodu ile yerine getirilir.
Kontrol izleme fonksiyonu, seyir kontrolü (Tempomat) devreye alındıktan sonra etkilidir. Bu fonksiyonda, gaz kelebeği ayarlı pozisyonu, aktüatör potansiyometresinin değerlendirilmesi ile geçerli gaz kelebeği pozisyonu ile karşılaştırılır.
Bu izleme kolaylığı, aktüatörde veya aktüatörün çalışmasında bir hata tespitini mümkün kılar.
Test gereklilikleri tamamlanmazsa, seyir kontrolü devreden çıkarılır ve arıza kod hafızasında bir arıza kodu kaydedilir.
Besleme voltajı tatbik edildiğinde bir hafıza testi uygulanır.
Çalışma sırasında doğru çalışma programı izlenir.
Bu testlerin herhangi birinde bir hata bulunursa, seyir kontrolü (Tempomat) bir daha devreye alınamaz ve arıza kod hafızasında bir arıza kaydedilir.